Stomatologia w kalejdoskopie wieków i kultur – stomatologię uznaje się za jedną z najstarszych dziedzin medycyny na świecie. Każdy też wie, jak to jest, gdy boli ząb. Nie ma gorszego bólu… no, chyba, że bóle porodowe. Każdy człowiek musi także jeść, by zwyczajnie przeżyć. A do tego są mu potrzebne zdrowe zęby.

Bolące zęby w jedzeniu przeszkadzają, ba utrudniają jedzenie do stanu niemożliwego, wtedy wizyta u dentysty staje się więc koniecznością. Tak było i będzie, dopóki świat istnieje.

Robak w zębie, czyli czym jest próchnica?

W dawnych czasach dentysta nie zawsze świadczył usługi czysto medyczne. Usługi stomatologiczne były więc dodatkiem do rzemiosła. Od V do XV wieku specjalista od zębów był po prostu specem niemal od wszystkiego. Wykonywał poważne zabiegi chirurgiczne i zajmował się fryzjerstwem, czy goleniem brody. Długo też nie rozumiano przyczyn powstawania próchnicy. Ówcześni medycy gubili się więc w gęstwinie domysłów. Nie znano bowiem przyczyny, od której ząb żółknie i psuje się. Jedna z ciekawszych, ale i bardzo popularnych teorii głosiła, że w zębie jest niewielki robak. A ząb jest jego pożywieniem. Taka teoria kwitła w najlepsze już 5 tys. lat p.n.e. W niektórych rejonach świata wyjaśnienie to obowiązywało nawet do XX wieku.

Historia stomatologii ma 100 mln lat…

Dzieje stomatologii to integralna część historii medycyny. Warto pamiętać, że próchnica istniała jeszcze przed pojawieniem się człowieka. Cierpiały na nią nawet… dinozaury. W walce z tą powszechną chorobą wykorzystywano najrozmaitsze metody. Podobnie radzono sobie z problemem protezowania czy braku estetyki jamy ustnej. Do obecnego poziomu, jaki prezentują usługi stomatologiczne, droga była jednak długa i wyboista.

Historia stomatologii rozpoczyna się w kraju starożytnych Sumerów – było to ok. 5 tys. lat temu. Tu pojawiły się pierwsze informacje o sposobach leczenia zębów. Również ok. 5 tys. lat temu w dolinie Indu podejmowano pierwsze próby wiercenia zębów. W tamtych zamierzchłych czasach do leczenia zębów i tamowania krwotoków z jamy ustnej stosowano głównie zioła, ale też… akupunkturę. Starożytni Egipcjanie podejmowali natomiast pierwsze próby protezowania. Chińczycy natomiast leczyli ropnie. Nakłuwali je i usuwali ich zawartość.

500 lat przed naszą erą powstał pierwszy komplet narzędzi do ekstrakcji zębów. Autorem wynalazku był hinduski lekarz Sushruta. Sterylizacja narzędzi była na porządku dziennym w starożytnym Rzymie i Grecji. Narzędzia wypalano w ogniu. Tu również wykonywano pierwsze zabiegi z zakresu chirurgii szczękowej. Było to drutowanie złamanych szczęk. Nie gorsi byli Majowie, którzy interesowali się zabiegami z zakresu implantologii. Stosowali protezy z naturalnych zębów pochodzących od zwierząt lub wykonywali je ze szlachetnych kamieni. W średniowieczu medykiem był rzemieślnik. Ekstrakcję zębów wykonywał zazwyczaj kowal albo fryzjer. Zęby usuwano za pomocą obcęgów i szczypiec. Renesans był odrodzeniem również w stomatologii. Po raz pierwszy we Francji pojawił się termin dentysta. W Chinach natomiast powstały pierwsze szczoteczki. Na przełomie XVI i XVII wieku wynaleziono lusterko dentystyczne. Natomiast w 1790 roku amerykański lekarz John Greenwood przeprowadził pierwszy współczesny zabieg borowania zęba. Podłączył wiertło dentystyczne do kołowrotka swojej matki. Od początku XIX wieku usługi stomatologiczne nabrały rozpędu. W 1816 roku po raz pierwszy zastosowano amalgamat, którym wypełniano ubytki. 24 lata później zastosowano pierwsze znieczulenie przy pomocy eteru. Końcówka XIX wieku to wykonanie pierwszych zdjęć rentgenowskich. Wtedy też wynaleziono pastę w tubce. Wiek XX można określić, jako erę narzędzi szybkoobrotowych. Pierwsze pojawiło się pod koniec lat 50-tych ubiegłego stulecia. W połowie lat 60-tych rozpędu nabrała implantologia. W XXI wieku szczególny nacisk został położony na rozwój estetyki stomatologicznej i implantologii. Obecnie badane są możliwości wykorzystania komórek macierzystych.

Stomatologia w Polsce

Polska stomatologia narodziła się dawno temu. W zasadzie jej początków należy szukać w czasach Kazimierza Wielkiego. Dlaczego? Ponieważ to jego królewska decyzja o założeniu Akademii Krakowskiej dała początek polskiej medycynie naukowej. Jedną z jej dziedzin była tak zwana dentystyka. Na początku XV wieku Maciej Miechowita, krakowski profesor, stworzył traktat „Conservatio sanitatis”. Jest to pierwsze kompendium wiedzy na temat higieny jamy ustnej i metod leczenia zębów.

Sama stomatologia i usługi stomatologiczne w Polsce została zaś uznana za odrębną gałąź medycyny dopiero w 1898 roku. Przyczyną było opublikowanie pierwszego numeru rocznika „Przeglądu Dentystycznego”, którego redaktorem naczelnym był Bolesław Dzierżawski. Już w pierwszym roku funkcjonowania wydawnictwa, udało się w roczniku „Przegląd Dentystyczny” opublikować około 25 prac naukowych. Pojawiło się również ponad 130 streszczeń i opracowań pochodzących z czasopism zagranicznych. Samo premierowe wydanie miało 400 stron. Pismo stało się bardzo popularne wśród lekarzy stomatologów i ukazywało się przez kolejne 7 lat. Gdyby nie poważna choroba redaktora naczelnego oraz brak lidera, który mógłby kontynuować projekt, spowodowały, że „Przegląd” zniknął z rynku wydawniczego.